Meditatie is een training van de geest. Bij meditatie trekt de geest zich terug en keert men naar binnen. Via deze weg onttrekt men zich aan de zintuiglijke waarneming en de automatische reacties die daarop volgen. Meditatie leidt tot het zijn in het hier en nu, een staat van volmaakte gelijkmoedigheid en bewustzijn. Meditatie maakt in het westen onderdeel uit van de gerichte training mindfulness.
Wat is meditatie?
Meditatie is heeft tot doel om de normale activiteiten van de geest, zoals het vergaren van kennis, zintuiglijke waarneming en herinneren, te onderbreken. Vooral het laatste is moeilijk te kalmeren omdat wij continu bloot staan aan een stroom van gedachten en gevoelens. Via meditatie train je jouw geest om stil te zijn en om tot de kern te komen. Dit is een geleidelijk proces dat oefening vereist. Bij het beoefenen van meditatie zit je stil. De houding maakt niet zoveel uit zolang deze is ontspannen en comfortabel. Het is prima om tegen een muur te zitten of op een stoel. Start vooral niet te lang en bouw de tijd geleidelijk op. In het begin kan je oefenen door de aandacht op één voorwerp te richten zoals een mooie bloem. Later kan je wellicht mediteren zonder hulpmiddel. Door je geest te kalmeren kan je beter omgaan met de stress in het leven. Je bent minder geneigd om op externe factoren te reageren wanneer je meer in het hier en nu leeft.
Historie van meditatie
Al meer dan 5.000 jaar mediteren mensen. Meditatie is ontstaan vanuit het hindoeïsme in India. Vanuit deze Vedische traditie is later het Boeddhisme ontstaan. De legende van Boeddha gaat over het leven van de verwende prins Siddharta die op jonge leeftijd zijn moeder verliest. Hij groeit op in rijkdom en is bestemd om koning te worden. Toch is hij ongelukkig. Op zijn 29ste ontsnapt hij uit het paleis. Buiten het paleis ziet hij het lijden van zijn volk. Armoede, ziekte, ouderdom en de dood. Zijn reis buiten de paleismuren leidt hem op een spirituele tocht die eindigt mediterend onder de heilige bodhiboom waar hij verlicht raakt. Meditatie maakt sindsdien deel uit van het Achtvoudig pad van het boeddhisme. Via het boeddhisme verspreidde meditatie zich over de rest van Azië.
Meditatie komt ook in andere geloofsovertuigingen voor. Rond 200 na Christus leefde er een groep christenen in de woestijn van Egypte, die ‘de vaders van de woestijn’ werden genoemd. Deze kluizenaars waren mogelijk op de vlucht voor de vervolging van de Romeinen. Zij gebruikte meditatie als middel om dichterbij god te komen. Ver van het aardse lawaai en prikkels richtte zij zich op het geloof door middel van bidden, vasten en meditatie. Rond 1500 na Christus werd onder druk van Martin Luther de invloed van meditatie ingeperkt binnen de katholieke kerk. Tijdens een bijeenkomst in de Verenigde Staten van religieuze leiders in 1893 presenteerden Aziatische priesters hun praktijken. De echte moderne doorbraak van meditatie in het Westen werd pas later veroorzaakt door de Beatles. Zij gingen in de leer bij Maharishi Yogi. Sinds de jaren 70 van de vorige eeuw worden de effecten van meditatie wetenschappelijk onderzocht. Meditatie kan onafhankelijk van de geloofs- of levensovertuiging beoefend worden.
Waar is mindfulness & meditatie goed voor?
Sinds het begin van deze eeuw zijn duizenden onderzoeken verricht naar de positieve effecten van meditatie. Daarbij gaat het vooral om onderzoeken naar mindfulness meditatie. Mindfulness is een kortdurende intensieve trainingsmethode die in de jaren ‘70 is ontwikkeld door professor Jon Kabat-Zinn. Hij is een beoefenaar van meditatie en baseerde zijn training op de oosterse methoden van meditatie en yoga. Mindfulness wordt gedefinieerd als: ‘bewust aandacht geven aan het moment zonder daarover te oordelen’. Meditatie maakt onderdeel uit van de trainingsmethode die in eerste instantie werd ingezet om patiënten met chronische pijn te leren om zich anders tot hun klachten te verhouden. Later bleek de training ook goed inzetbaar bij stress en burnoutklachten. De training wordt tevens ingezet bij groepen en bedrijven zonder gezondheidsklachten vanwege de positieve effecten.
Sinds 2002 wordt mindfulness gecombineerd met elementen uit de cognitieve therapie. Mindfulness Based Cognitieve Therapie (MBCT) wordt succesvol ingezet bij mensen met herhaalde depressies, bij angststoornissen, verslavings- en persoonlijkheidsproblematiek. Daarnaast is de therapie goed inzetbaar voor mensen die ten gevolge van lichamelijke klachten psychische klachten hebben ontwikkeld. Denk daarbij aan angstklachten na een hartaanval, omgaan met kanker of andere aandoeningen.
De positief gemeten effecten van mindfulness meditatie zijn: stressreductie, verbeterde concentratie en waarnemingsvermogen, verbeterd geheugen, meer creativiteit, beter kunnen omgaan met emoties, verbeterde slaap, algeheel mentaal welbevinden en meer geluksgevoel.
Hoe ziet een mindfulness training eruit?
Via mindfulness leer je om in het hier en nu te zijn. Tijdens de training leer je mediteren en krijg je diverse andere oefeningen die bijdragen aan het sturen van de gedachten in plaats van dat de gedachten jou sturen. Slaap en concentratie verbeteren. Je ervaart meer rust. Een klassieke mindfulness training duurt 8 weken waarbij je wekelijks in een groep samenkomt ongeveer 2,5 uur per keer. Er bestaan ook individuele trainingen. De training nodigt uit tot dagelijkse beoefening van het geleerde en het delen van ervaringen. De trainingen zijn praktisch van aard. Je leert door te doen. Naast de klassieke mindfulnesstraining bestaan er diverse specialisaties zoals: mindfulness en werk, mindfulness en kanker en mindfulness en angst. Er bestaan diverse retraites waar mindfulness wordt beoefend. Deze retraites kunnen je helpen om ook na de training het geleerde in de praktijk te blijven brengen.
Hoe kies je een kwalitatief goede mindfulness training?
Iedereen kan een meditatiegroep starten of een mindfulness training aanbieden. Er bestaat echter een kwaliteitskeurmerk die wordt beheerd door de Vereniging voor Mindfulness (VVM). Professionals die zijn opgenomen in dit register hebben een erkende opleiding gevolgd en zijn gehouden aan een ethische code. Op de website van de VVM kan je zoeken naar erkende trainers en coaches. Deze vereniging zet zich in voor de kwaliteit van mindfulness, het delen van kennis en het verder ontwikkelen van mindfulness.