Psychotherapie is een vorm van gesprekstherapie tot doel heeft om jouw psychologische klachten te verminderen. Dit kan door in de gesprekken te oefenen met zaken die je moeilijk vindt. Tijdens de gesprekken kan je de wisselwerking tussen jou en anderen onderzoeken, bekijken wat er soms misgaat en wat je daaraan kunt doen. Psychotherapie is een bewezen effectieve manier om beter met persoonlijkheidsproblematiek te leren omgaan.
Oorsprong van psychotherapie
Gesprekken met als doel het verkennen van de geest en iemand verder helpen bestonden in in feite altijd al. Met name in de godsdienst zijn hier voorbeelden van te vinden. Gesprekken als behandeling zijn ontstaan met de ontdekking van hypnose als behandelmethode om onderbewuste motieven te onderzoeken. Aan het einde van de 18de eeuw ontstond in de Verenigde Staten de ‘The mind cure movement’ geïnspireerd door hypnose als techniek geloofde men dat positieve gedachten ziekten kan voorkomen en genezen. Gesprekken werden ingezet als methode om patiënten te genezen. Deze stroming zette zich af tegen de reguliere geneeskunde. Zij geloofden dat psychotherapie alle ziekten kan genezen ook lichamelijke aandoeningen. Daarnaast veranderden zij het mensbeeld. Onder invloed van de christelijke godsdienst waren ijver en zelfopoffering belangrijke waarden. ‘The mind cure movement’ stelde zelfvervulling en persoonlijk geluk als waarden voorop. Psychoanalyse en psychotherapie waren in eerste instantie voorbehouden aan artsen en een geïntegreerd onderdeel van de geneeskunde.
Freud, ook een arts, zocht de verklaring voor afwijkend gedrag eerst in de neurologische hoek. In zijn eigen praktijk als neuroloog richtte hij zich in eerste instantie op hypnose als therapievorm nadat hij in 1885 onder de indruk was geraakt van Jean-Martin Charcot. Charcot liet aan Freud zien dat het mogelijk was om onder hypnose hysterische aanvallen bij de patiënt op te wekken. Dit zette Freud op het spoor van de psychogene oorzaken van bepaalde ziektebeelden. Hij nam afstand van hypnose en liet zijn patiënten vrij associëren. Hij ontwikkelde de theorie dat trauma’s in de jeugd aan de basis liggen van psychische problemen. Hij ontwikkelde het idee dat dromen de sleutel zijn tot het onderbewuste. Freud beschouwde het verkennen trauma’s en het onderbewuste als cruciaal voor de psychanalyse.
Na de tweede wereldoorlog werd psychotherapie een apart vak binnen de geneeskunde. In de jaren ‘60 van de vorige eeuw werd de eerste niet medicus toegelaten tot de Nederlandse Vereniging voor Psychotherapie (NVP). In de loop der jaren heeft het vak veel kritiek te verduren gehad. Met name langdurige psychotherapie zou niet bewezen effectief zijn. Patiënten die geen therapie krijgen zouden binnen een vergelijkbare termijn opknappen als patiënten die langdurige psychotherapie ondergingen. Van kortdurende therapieën zoals EMDR, schematherapie en kortdurende cognitieve therapie waaronder mindfulness zijn de effecten inmiddels wel bewezen. Van het idee dat jeugdtrauma’s onderzocht moeten worden om te komen tot genezing wordt steeds meer afgestapt. Nieuwe vormen van psychotherapie zijn bewezen effectiever.
Vormen van psychotherapie
Er bestaan verrassend veel vormen van psychotherapie. Enkele moderne belangrijke varianten zijn onder meer: cliëntgerichte psychotherapie, cognitieve therapie, directieve therapie, psychodynamische therapie en systeemtherapie.
Cliëntgerichte therapie is een vorm van niet directieve therapie. De relatie tussen de behandelaar en patiënt staat tijdens de therapie centraal. De behandelaar heeft een open, begripvolle en volledig accepterende houding richting de patiënt. De patiënt bepaalt waar over gepraat wordt en waar de therapie naar toe gaat. Hij is daar zelf leidend in. Het doel is het krijgen van inzicht waarbij blijvende persoonsverandering plaatsvindt.
Bij cognitieve therapie neem je jouw gedachtepatronen onder de loep. Onder begeleiding van een therapeut worden negatieve gedachten patronen verkend en vervangen door helpende gedachten patronen. Het veranderen van de manier van denken verandert de manier waarop wij ons voelen. Cognitieve therapie is één van de meest toegepaste vormen van psychotherapie.
Directieve therapie is gericht op het creëren van actie bij de patiënt. De behandelaar geeft aanwijzingen en opdrachten waar de patiënt mee aan de slag gaat. De therapieduur wordt zo kort mogelijk gehouden en bestaat uit bijvoorkeur maximaal 12 behandelingen. Directieve therapie wordt in de regel ingezet bij patiënten met een eenvoudige klacht die in een duidelijk doel is te vertalen.
Psychodynamische therapie is gericht op het onderzoeken van de bewuste en onderbewuste drijfveren die van invloed zijn op het gedrag. Wanneer bewuste en onderbewuste drijfveren met elkaar in conflict zijn dan ontstaan problemen. Door contact te maken met de onderbewuste drijfveren kunnen deze conflicten worden opgelost. Tijdens de therapie staat de relatie tussen de patiënt en de therapeut centraal. Met name in de eerste sessie(s) wordt middels confrontatie getracht om het onderbewuste te openen. Dit betekent dat in het begin de klachten kunnen toenemen voordat men zich beter gaat voelen.
Systeemtherapie is gericht op het oplossen van problemen die ontstaan in de omgang met je naasten. Bij deze therapievorm wordt de omgeving betrokken. Systeemtherapie is vooral geschikt als gezins- of relatietherapie. De onderlinge wisselwerking wordt onder de loep genomen met als doel om deze te verbeteren.
Voor welke klachten is psychotherapie geschikt?
Korte en langdurende vormen van psychotherapie worden ingezet voor psychische en psychiatrische problemen waar je zelf zonder hulp niet meer uitkomt. Je kunt daarbij denken aan ontstane klachten die zich uiten in: slechts slapen, somberheid, depressie, angstklachten, trauma’s, problemen in het contact met anderen, verslaving en persoonlijkheidsproblematiek. In de regel vindt een verwijzing plaats via de huisarts. Je wordt dan verwezen naar een GGZ instelling of een vrijgevestigd behandelaar.
Hoe kies je een psychotherapie behandelaar?
In feite mag iedereen een therapie praktijk starten. Met name voor ernstige problematiek is het van belang dat iemand volgens (ethische) richtlijnen werkt en evidence based. Het is raadzaam om te kiezen voor een psychotherapeut, psycholoog of psychiater die is geregistreerd in het BIG register. De titel psychotherapeut is beschermd. Naast het wettelijk BIG register voert de Nederlandse Vereniging voor Psychotherapie (NVP) een eigen register. Deze wetenschappelijke beroepsvereniging bestaat al sinds 1930. Deze NVP zet zich in voor de ontwikkeling en de kwaliteit van de psychotherapie.